Hoe houd je messen scherp?
Iedereen kent wel het gevoel van een nieuw mes: je glijdt door een tomaat als boter en alle snijklusjes zijn vliegensvlug geklaard! Met het juiste onderhoud kun je ervoor zorgen dat je messen altijd als nieuw voelen en jarenlang meegaan. Dit doe je door je mes regelmatig aan te zetten en wanneer nodig te slijpen.
Een veelgemaakte fout is de aanname dat het slijpen van een mes en het aanzetten van mes dezelfde handelingen zijn. Dit is namelijk niet het geval. Op deze pagina wordt duidelijk wat de verschillen zijn en hoe het slijpen, aanzetten en het op de juiste wijze onderhouden van messen in zijn werk gaat. Je kunt nu alvast stellen dat aanzetten een mooie manier is om een slijpbeurt uit te stellen. Maar allereerst zullen we beginnen met een aantal simpele tips om jouw messen zo lang mogelijk in topconditie te houden!
Verleng de scherpte en levensduur van je mes:
- Zet je mes goed en regelmatig aan met een aanzetstaal. Als je dagelijks gebruik maakt van je mes, kan je het zeker één keer per week aanzetten.
- Maak gebruik van een goede snijplank. Het materiaal van de snijplank mag nooit harder zijn dan het materiaal waarmee je snijdt. Geschikte materialen om op te snijden zijn: hout, kunststof en composiet.
- Was je mes goed af. Ongeacht het merk of type mes, het is te allen tijden belangrijk om het mes direct na gebruik af te wassen en goed af te drogen. Afwassen gaat met de hand, met een lauwwarm en mild sopje. Gebruik bij voorkeur een borstel of desnoods de achterkant van een schuursponsje. Gebruik nooit de schuurkant op het lemmet, dit veroorzaakt krassen.
- Laat geen etensresten achter op het lemmet. Deze zullen gaan bijten en kunnen kleine roestpuntjes veroorzaken. Dit gebeurt ook bij roestvrij stalen messen.
- Droog de messen goed. Messen mogen nooit nat of vochtig worden opgeborgen.
- Vermijd de vaatwasser. Reinig je messen nooit in de vaatwasser; dit zal je mes onherstelbaar beschadigen. Door de hitte in het apparaat kan het heft barsten en onder meer de zuren en de fosfaten in het vaatwasmiddel zullen voor corrosie (roest) zorgen.
- Berg je mes goed op. Bewaar messen in een blok, magneetstrip, foedraal of hoesje. In een keukenlade is de kans groot dat de verschillende messen met elkaar in contact komen waardoor er bramen en andere beschadigingen kunnen ontstaan.
Een aanzetstaal gebruiken
Een aanzetstaal gebruik je al meteen na aanschaf of vanaf het eerste gebruik van het mes. Wanneer je een mes gebruikt verbuigt het staal onder de druk van het snijden, of doordat er harde elementen (zoals bot of een snijplank) worden geraakt. Dit verbuigen is niet of nauwelijks met het blote oog waarneembaar, maar heeft zeker wel invloed op de kwaliteit van snijden. Als je dan de vouw van het mes onder een microscoop zou bekijken, zie je geen rechte lijn maar ‘tandjes’. Deze tandjes 'trek' je met een aanzetstaal weer netjes recht. Je kunt je voorstellen dat een egaal mes stukken beter en comfortabeler snijdt dan een ‘gerafeld’ exemplaar. Je kunt een mes gerust even aanzetten voordat je gaat snijden, dit zorgt ervoor dat je makkelijk en beter snijdt. Bij aanzetten verwijder je geen staal, in tegenstelling tot wat bij slijpen het geval is.
Aanzetten is een zeer belangrijk aspect binnen het onderhoud van je mes(sen). Met een aanzetstaal kan je geen mes slijpen. Bij het slijpen van een mes wordt er, in tegenstelling tot wat bij het aanzetten gebeurt, staal verwijderd. Om je mes lange tijd van goede kwaliteit te houden, onderhoud je het mes door het ongeveer eens per week aan te zetten met het aanzetstaal.
Aanzetten met een aanzetleer
Wanneer je de snede van een mes heel glad wilt polijsten, kun je een aanzetleer of strop gebruiken. Een strop werkt in principe hetzelfde als een aanzetstaal, maar is gemaakt van leder en voorzien van een diamantpasta.
Graag zien hoe het aanzetten van een mes in zijn werk gaat? In de video legt onze collega Janine stap voor stap uit hoe je dit doet.
Slijpwijzen
Blijft je mes bot, ondanks dat je deze regelmatig hebt aangezet? Dan is het waarschijnlijk tijd om deze een keer te (laten) slijpen. Bij het slijpen wordt de vouw van een mes opnieuw gevormd en glad gemaakt, door een klein stukje van het mes af te schuren. De vouw zal zo weer de perfecte hoek hebben om mee te snijden en geen grote bramen of beschadigingen bevatten. Op deze manier is je mes weer superscherp. Er zijn verschillende manieren om een mes te slijpen:
- Elektrisch slijpen: een elektrische slijper is eenvoudig in gebruik en geeft snel een goed resultaat. Aan de andere kant zorgt een elektrische slijper evoor dat er relatief veel materiaal wordt afgenomen. Deze manier van slijpen is minder vriendelijk voor je mes. Ook blijft je mes met deze slijpwijze minder lang scherp. Ofwel, je zult je mes vaker moeten slijpen.
- Handslijper/doortrekslijper: met een hand- of doortrekslijper slijp je het mes altijd in de juiste hoek. Dit zorgt ervoor dat het slijpen snel en makkelijk gaat. Een hand- of doortrekslijper is niet geschikt voor hard staal en het mes blijft in de regel een net iets minder lang scherp dan bij andere slijpwijzen.
- Wetstenen: met een wetsteen bereik je, als je op de juiste wijze slijpt, een zeer scherp slijpresultaat. Ook zorgt het gebruik van een wetsteen voor een langere levensduur van het mes doordat er relatief weinig materiaal wordt afgenomen. Met een wetsteen slijp je zeer precies. Het slijpen met een wetsteen vergt oefening en geduld. Kookpunt biedt op zeer regelmatige basis workshops aan waarin de focus ligt op het slijpen op een wetsteen. Als je het slijpen op een wetsteen eenmaal beheerst heb je daar een leven lang profijt van. Wetstenen zijn er in verschillende soorten, maten, typen en samenstellingen.
Verschillende soorten slijpwetstenen:
- Japanse watersteen:? dit is de meest bekende wetsteen. Het voordeel van deze steen is dat ze in verschillende korreleenheden beschikbaar zijn (hoe hoger de eenheid, hoe fijner de steen). Deze steen is vrij poreus en heeft wat meer onderhoud nodig. Voor gebruik leg je de steen in water en na gebruik moet je hem schoonmaken. Eens per jaar vlak je deze steen af.
- Diamanten slijpsteen: met een diamanten slijpsteen neem je snel staal af en deze slijpsteen slijt nauwelijks. Diamanten slijpstenen vergen techniek en ervaring en zijn relatief prijzig. Let bij deze steen goed op dat je niet teveel staal afneemt.
- Coticule slijpsteen: een natuursteen die gedoseerd slijpt. De steen is hard en niet poreus. Hij is direct te gebruiken met water of olie. Hij hoeft niet van te voren verzadigd te worden. Deze slijpsteen slijt nauwelijks. Tijdens het slijpen geeft de steen een pasta af. De coticule steen is meestal een fijnere steen. Dit betekent minimale staalafname. Deze steen is bijzonder goed geschikt voor hardere staaltypes.
Japanse wetsteen gebruiken:
Bepaal de gewenste korrel van de wetsteen: hoe hoger het getal, hoe fijner de steen. Leg de wetsteen voor gebruik in het water, ongeveer een uurtje. Hierdoor raken ze verzadigd en blijft er een laagje water op staan. Zorg dat de steen uit het water gehaald wordt zodra hij verzadigd is. Bepaal de juiste hoek, gebruik hiervoor eventueel een hoekhulp. Positioneer het mes in de juiste hoek en probeer deze hoek vast te houden tijdens het slijpen.
Meer weten over de verschillende wetstenen en zien hoe het slijpen van een mes in zijn werk gaat? In de video legt onze collega Janine je alles uit over het gebruik van een wetsteen.
Soort staal van het mes
Staal is verkrijgbaar in vele soorten en samenstellingen. Er bestaat een samenhang tussen hardheid, die wordt uitgedrukt in HRC (Hardness Rockwell C-Schaal) en taaiheid. Hoe hoger het staal scoort op de HRC, hoe harder het materiaal is en hoe minder taaiheid er in het staal zit. De manier van smeden en temperen beïnvloedt de hardheid van het staal. Bij elke twee graden HRC meer, is de scherpteduur ongeveer twee keer zo lang. Als voorbeeld: een 52 HRC heeft een scherpteduur van ongeveer een week en 62 HRC heeft een scherpteduur van ongeveer 12 maanden bij regulier gebruik. Kortom; hoe hoger de HRC, hoe langer het mes scherpte houdt.
Zacht staal
Doordat het zachtere staal meer taaiheid bevat, kan dit staal ook beter tegen een stootje en tegen wrikbewegingen. Een voorbeeld waar zachter staal goed van pas komt, is bij het snijden van een grote pompoen. Zacht staal herbergt meer taaiheid, hierdoor zit er meer beweging in het staal waardoor het mes eerder zijn vouw verliest en bot zal worden. Zachter staal wordt vaker in een grotere hoek geslepen (20°) dit maakt ze minder scherp dan messen die geslepen worden in een kleinere hoek (15°).
Hard staal
Doordat er minder beweging/taaiheid in het staal zit zal het mes langer zijn scherpte behouden. Je zal het mes dan ook minder vaak hoeven te slijpen. Messen met een hardere staalsoort zijn vaak in een kleinere hoek geslepen. Dit zorgt voor een scherpere ervaring tijdens het snijden en zorgt ervoor dat het mes langer scherp blijft. Harder staal verliest automatisch speling in het staal. Het mes wordt fragieler. Let dus op met het snijden van harde producten als pompoen, knolselderij of vlees/gevogelte met harde botten.
Hardheden van staal (HRC) in verschillende messen:
- 52 HRC: veelal goedkopere messen van Chinese makelij.
- 54-58 HRC: Europese messen: Zwilling, Wüsthof en Kookpunt messen.
- 58-59 HRC: Global, een van de bekendste koksmessenfabrikanten uit Japan. Vergeleken met andere Japanse merken is het staal van Global relatief zacht.
- 60 HRC: carbonstaal. Door koolstof toe te voegen wordt er een staallegering gemaakt die harder is dan RVS. Over het algemeen behoudt carbonstaal zijn scherpte beter dan roestvrijstaal.
- 61-67 HRC: deze hardheden komen voor bij de messen die gemaakt zijn van Damascusstaal, dat ook wel bekend staat als damaststaal. Damaststaal bestaat uit een groot aantal lagen staal die op elkaar zijn gesmeed. Bij deze manier van smeden wordt een stuk ruw staal uitgesmeed tot een langer stuk en vervolgens dubbelgevouwen op elkaar gesmeed. Door dit proces meerdere keren te herhalen krijg je een stuk staal dat uit meerdere lagen bestond. Naast het zeer kostbare handgesmede damaststaal, dat kleinschalig geproduceerd wordt, wordt er ook industrieel damast gemaakt. Dit wordt meestal voor keukenmessen gebruikt. De prachtige messen van Nesmuk zijn gemaakt van damaststaal.
Meer weten over de hardheden van staal in diverse messen? Bekijk dan even de eerste video, hierin vertelt collega Janine uitgebreid over de soorten messen en hun specifieke onderhoud.
Kartelmes slijpen?
Jazeker. Ook broodmessen en andere gekartelde messen kunnen worden geslepen. Dit kun je doen met een grover aanzetstaal. Deze aanzetstalen worden ook wel slijpstaven genoemd. De diamanten coating van het aanzetstaal, zorgt voor een licht slijpend effect op het mes.
Slijp een kartelmes als volgt: gebruik een diamant gecoate slijpstaaf. Werk hiermee de kartels af. Slijp eerst aan de kartelzijde en doe dit kartel voor kartel. Kantel nu het lemmet en trek het broodmes in één lange haal langs het staal.
Kartelmes aanzetten: dit doe je aan de gladde/ongeslepen kant van het lemmet. Haal het mes in één beweging langs het aanzetstaal.
Help, mijn mes blijft bot!
- Je hebt teveel druk uitgeoefend. Teveel druk leidt tot overbelasting op je mes, dit levert een zwakke snede op.
- Je bent te snel van een grovere naar een fijne steen overgestapt. Stap pas over naar de fijne korrel, als het mes al helemaal scherp is gemaakt door de grove korrel. De fijne steen zorgt namelijk voor de afwerking.
- Het mes moet uitgedund worden. Als het mes al vaker geslepen is, wordt het mes vanzelf wat dikker. Dan moet het uitgedund worden. Dat laat je doen door een professionele slijper.
- De bramen zijn niet goed verwijderd.
Kom je er toch niet helemaal uit of krijg je jouw mes niet goed scherp, ondanks het uitvoeren van alle tips? Dan zou één van de bovenstaande situaties op jou van toepassing kunnen zijn. Onze messenexperts in de winkel kunnen je verder helpen met persoonlijk advies of een beetje extra hulp. Neem contact op met onze winkel via tel. nr. 010 - 443 10 75.
In de praktijk leren hoe je jouw messen scherp houdt?
Volg dan een workshop 'Messen slijpen' in één van onze winkels!
Laat je het slijpen van jouw messen liever over aan een professional? Kookpunt biedt ook een slijpservice. Lever je messen in en wij zorgen ervoor dat ze door een vakkundige slijper worden geslepen waarna je deze weer vlijmscherp kunt ophalen.
